دیابت عوارض متعددی به همراه دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به ایجاد مشکلات چشمی و تأثیر چشمگیر روی قدرت بینایی اشاره کرد.
عفونت‌های پی‌درپی و درگیری‌های اعصاب بدن از دیگر عوارض شایع این بیماری مزمن است اما در کنار آن، محققان معتقدند دیابت روی استخوان‌های بدن هم اثرگذار بوده و آنها را شکننده می‌کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد افرد مبتلا به دیابت نوع 2 در مقایسه با افراد غیردیابتی سه برابر بیشتر در معرض شکستگی استخوان‌ها قرار دارند. دیابت به‌عنوان یک بیماری مزمن، در سال‌های اخیر در دنیا روندی رو به افزایش داشته و شمار مبتلایانش هر روز بیشتر میشود. در نتیجه ارتباط میان دیابت و مشکلات استخوانی، باعث افزایش شکستگی‌های استخوانی در مبتلایان به دیابت شده که به مرور به یکی از چالش‌های حوزه سلامت تبدیل شده است. معمولا نداشتن تراکم کافی در استخوان‌ها از دلایل اصلی شکستگی استخوان‌هاست. اما این دلیل شامل حال مبتلایان به دیابت نوع 2 نمی‌شود؛ بلکه این قبیل بیماران معمولا تراکم استخوان خوبی دارند اما با وجود این دچار شکستگی استخوان‌ها می‌شوند.
استخوان‌ها زنده هستند
استخوان‌ها برخلاف ظاهرشان بافتی زنده هستند که ساختار کلی بدن را مشخص کرده و از آن محافظت می‌کنند. در داخل استخوان فضایی برای مغز استخوان قرار دارد که در آن سلول‌های خونی و نیز منابعی از مواد معدنی شامل کلسیم و فسفر تولید میشود.
در صورتی که استخوان‌ها آسیب ببینند – چه با مداخلات پزشکی و چه به خودی خود – ترمیم می‌شوند. اما نکته جالب توجه این است که استخوان‌ها به‌طور مداوم از طریق فرآیندی موسوم به مدل‌سازی دوباره، صدمات وارده به خودشان را ترمیم می‌کنند. هر روز فعالیت‌های فیزیکی باعث بروز پارگی‌ها و آسیب‌ها و شکستگی‌های بسیار ریز و جزئی در استخوان‌ها میشود که بدن به خودی خود آنها را ترمیم می‌کند. فرآیند ترمیم استخوان شامل تجزیه مواد معدنی و پروتئین‌ها در قسمت‌های فرسوده استخوانی و جایگزینی آنها با پروتئین‌های جدید و سالم است.
اتصال پروتئین‌ها
این پروتئین‌های تازه از اسیدهای آمینه تشکیل شده‌اند که به‌طور طبیعی با قندهای داخل بدن واکنش نشان می‌دهند. واکنش شیمیایی میان اسیدهای آمینه و قند داخل بدن درست مانند قهوه‌ای شدن تدریجی سیب برش‌خورده‌ای است که در معرض هوا قرار می‌گیرد. این فرآیند در تمام بافت‌های بدن و از جمله استخوان‌ها هم صورت می‌گیرد.
چنین فرآیندی مانند قهوه‌ای شدن سیب، روی پروتئین‌ها هم تأثیر می‌گذارد. این اتصال، پروتئین‌ها را محکم به یکدیگر متصل کرده به‌طوری که انعطاف‌پذیری آنها را دشوار می‌کند. این در حالی است که استخوان‌ها به کمی انعطاف‌پذیری نیاز دارند تا مانع تا از شکستگی‌های کوچک استخوانی شوند. این اتصالات پروتئینی، استخوان‌ها را ضعیف و شکننده می‌کند.
معمولا بدن ما با تجزیه این اتصال‌ها از آنها خلاص میشود. اما در استخوان‌های مبتلایان به دیابت نوع 2، مسأله فرق می‌کند و اوضاع به شکل دیگری است. اما محققان با بررسی افراد مبتلا به دیابت نوع2، بروز دو فاکتور مشکل‌آفرین را مشاهده کرد‌ه‌اند؛ نخست این که در بدن مبتلایان به دیابت نوع2 مقدار زیادی قند وجود دارد. از آنجا که قند حکم سوخت را برای واکنش‌های شیمیایی ایفا می‌کند که اتصالات پروتئین‌ها را تشکیل می‌دهد، تصور بر آن است که اتصالات بیشتری در استخوان مبتلایان به دیابت در مقایسه با استخوان افراد سالم وجود داشته باشد.
دلایل شکنندگی استخوان‌ها
محققان بر این باورند که تجمع این اتصالات ممکن است از دلایل شکننده بودن استخوان در مبتلایان به دیابت باشد. اما این شکنندگی ممکن است علت دیگری هم داشته باشد و آن این است که مبتلایان به دیابت نوع 2 از سطح بازسازی استخوانی کمی برخوردارند و بر این اساس، توانایی استخوان‌ها در پاکسازی اتصالات پروتئینی کاهش می‌یابد. محققان بر این باورند این مشکل باعث ایجاد اتصالات بیشتری در استخوان بیماران مبتلا به دیابت میشود که احتمال شکستگی استخوانی را افزایش می‌دهد.
پژوهشگران در مطالعه روی استخوان‌های بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، پی برده‌اند پوسته خارجی استخوان‌ها از اتصالات پروتئینی بیشتری برخوردار است و در نتیجه ویژگی‌های مکانیکی ضعیف‌تری را در مقایسه با افراد غیردیابتی متحمل می‌شوند.
اکنون محققان مشغول شبیه‌سازی میزان قند بالا در استخوان‌های جسد هستند. با وجود این که استخوان جسد دیگر زنده نیست، اما به نظر می‌رسد ساختار پروتئین دست‌نخورده است.
زمانی که این نمونه‌های استخوانی در محلول‌های قندی قرار داده میشود، قندها همچنان با اسیدهای آمینه موجود در پروتئین‌های استخوانی واکنش نشان می‌دهد تا اتصالاتی را ایجاد کند. دانشمندان با این روش نشان داده‌اند نمونه‌های استخوانی که در معرض محیط‌های قندی بالا قرار می‌گیرند، اتصالات بیشتری ایجاد می‌کنند که ضعیف‌تر هستند و منجر به شکستگی‌های ریز می‌شوند.
آرتروز و پوکی استخوان، سوغات مرض قند
پوکی استخوان عارضه‌ای است که باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها میشود. البته محققان دریافته‌اند که مبتلایان به دیابت نوع 1 بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. این بیماری معمولا در مراحل ابتدایی علائمی از خود نشان نمی‌دهد و زمانی بروز می‌کند که بیماری به مرحله پیشرفته رسیده باشد. آن زمان است که فرد با کاهش وزن، بر‌هم خوردن حالت اسکلت بدن و شکستگی استخوان‌ها روبه‌رو میشود. از طرف دیگر، آرتروز هم اختلال دیگر مفصلی و استخوانی است که به‌دلیل تجزیه غضروف‌های مفصلی ایجاد میشود. در واقع، این مشکل تمام مفاصل بدن را درگیر می‌کند. مبتلایان به دیابت نوع 2 بیش از دیگران در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارند. این بیماری استخوانی موجب بروز دردهای مفصلی، تورم و سفت شدن مفاصل و نیز کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل و حرکت‌‌کردن آنها میشود.
ندا اظهری – سلامت / روزنامه جام جم
برگرفته از: Mayo Clinic
